Wzrok dostarcza do ludzkiego mózgu 80% informacji o otaczającej rzeczywistości. Dla dzieci jest szczególnie ważny, bo warunkuje rozwój, naukę i ogólne poznawanie świata. A jeśli w okresie dziecięcym pojawią się wady wzroku, będą miały one wpływ na ogólny rozwój dziecka ale i na dalszy rozwój samego narządu wzroku. I tak u dzieci diagnozuje się nadwzroczność, astygmatyzm i niestety coraz częściej krótkowzroczność. Ta ostatnia – krótkowzroczność – jest wadą szczególnie niebezpieczną. Najnowsze badania wskazują, że w najbliższych latach z krótkowzrocznością będzie się zmagał cały świat a w 2050 roku aż połowa ludzkości będzie dotknięta tą wadą wzroku. Niektórzy badacze, uwzględniając wpływ pandemii, szacują, że dane statystyczne dotyczące występowania krótkowzroczności mogą wzrosnąć znacznie wcześniej.
Krótkowzroczność to wada wzroku, która najczęściej wynika z nieprawidłowej – zbyt długiej budowy oka w przekroju osiowym, przez co promienie świetlne ogniskują się przed siatkówką. W efekcie krótkowidz odbiera nieostry obraz na dal i, w zależności od wartości wady, odpowiednio lepszy na bliż.
Trzeba jednak pamiętać, że dzieci w początkowych wartościach wady potrafią sobie radzić dzięki bardzo dobrej akomodacji czyli zdolności oka do wyraźnego patrzenia na różne odległości.
Jak powstaje krótkowzroczność?
W momencie narodzin gałka oczna dziecka jest mniejsza (krótsza) niż u osoby dorosłej i wydłuża się, gdy dziecko rośnie. Proces ten trwa do momentu osiągnięcia dojrzałości fizycznej pacjenta, kiedy oko osiąga prawidłową miarowość.
Bywa jednak, że dochodzi do nadmiernego przerostu długości gałki ocznej już u małych dzieci i powstaje krótkowzroczność, która na skutek wzrostu całego organizmu (i gałek ocznych), będzie z wiekiem postępować.
W związku z powyższym im wcześniej pojawia się wada, tym większe ryzyko, że osiągnie wyższe wartości po okresie dojrzewania. Dodatkowo wysoka krótkowzroczność jest przyczyną wielu poważnych chorób narządu wzroku. Dlatego ważne jest, aby wadę szybko diagnozować i zastosować metody mające na celu zahamowanie lub zmniejszenie tempa pogłębiania się wady.
Pierwszym krokiem w postępowaniu przy krótkowzroczności jest dobranie korekcji okularowej wyrównującej całą wadę wzroku. Pacjent powinien stosować ją przez cały czas i zgłaszać się do specjalisty na badanie co najmniej co 6 miesięcy.
Następnie możemy zastosować dodatkowe metody kontrolowania krótkowzroczności.
1. Ortokorekcja
To odwracalne zmniejszenie siły łamiącej rogówki, które spowodowane jest uciskiem twardej soczewki zakładanej na czas spania. Rano pacjent zdejmuje soczewkę, a prawidłowe widzenie utrzymuje się przez kilkanaście godzin, dzięki czemu dziecko widzi dobrze bez korekcji okularowej i soczewkowej. Ortosoczewki stosuje się u dorosłych oraz u dzieci nawet kilkuletnich. Wieloośrodkowe badania kliniczne (CLAMP, 2004) wykazały zmniejszenie postępu krótkowzroczności u dzieci stosujących ortokorekcję średnio o 39–61% w porównaniu z dziećmi noszącymi okularowe soczewki minusowe.
2. Soczewki kontaktowe multifokalne
Są to soczewki wieloogniskowe, załamujące promieniowanie widzialne w zależności od odległości patrzenia oraz uwzględniające owalną krzywiznę tylnego bieguna gałki ocznej. Powoduje to załamywanie promieni świetlnych dokładnie na obwodzie siatkówki, a nie poza nią, co pozytywnie wpływa na zmniejszenie postępu krótkowzroczności.
3. Leczenie farmakologiczne
Stosuje się tu 0,01–0,05% atropiny, która wpływając na mięsień rzęskowy, rozluźnia akomodację oka. Nadmierna akomodacja powoduje bowiem wzrost osi gałki ocznej, co jest jedną z przyczyn pogłębiania się krótkowzroczności. Leczenie to stosujemy wyłącznie w przypadkach nadmiernej akomodacji oka.
4. Trening sprawności akomodacji
Duże znaczenie w postępowaniu krótkowzroczności ma sprawność akomodacji oka, którą można ćwiczyć w gabinetach ortoptycznych oraz w domu.
5. Soczewki okularowe spowalniające progresję krótkowzroczności
Nowa metoda stosowana w niektórych krajach od 2018 w końcu dotarła do Polski. Soczewki okularowe MiYOSMART firmy Hoya dedykowane do korygowania krótkowzroczności jednocześnie zmniejszają tempo postępowania wady. Zastosowana w soczewkach technologia powoduje krótkowzroczne rozogniskowanie w peryferyjnych częściach siatkówki, dzięki czemu oko nie jest stymulowane do szybszego wzrostu i w konsekwencji postęp krótkowzroczności jest wolniejszy.
6. Prawidłowe nasłonecznienie / ruch na świeżym powietrzu
Wykazano, że większa aktywność ruchowa oraz mniejsza ilość czasu spędzanego przy pracy z bliska zmniejszają zaburzenia akomodacji oka. Najważniejszą rolę odgrywają przy tym ilość światła dziennego wpadającego do oka oraz naturalne spektrum fal świetlnych. Pod wpływem światła słonecznego dochodzi do wzrostu stężenia dopaminy, która ma bezpośredni wpływ na regulację wzrostu gałki ocznej – przy wysokim poziomie zapobiega jej nadmiernemu rozrostowi.
7. Styl życia / stres
Stres, szczególnie intensywny i długotrwały, negatywnie wpływa na napięcie mięśni całego ciała. Zwiększenie napięcia mięśnia rzęskowego powoduje nadmierny skurcz akomodacji, doprowadzając do zaburzeń widzenia oraz zmian w gałce ocznej.
8. Dieta
Jedną z przyczyn nadmiernego wzrostu gałki ocznej (włącznie z twardówką) i pogłębiania się krótkowzroczności jest czynnik wzrostu Igf-1 (insulin-like growth factor 1). Jego stężenie we krwi rośnie wraz z nadmiernym spożyciem cukrów prostych i węglowodanów złożonych znajdujących się przede wszystkim w produktach spożywczych wysoko przetworzonych, które mają bardzo wysoki indeks glikemiczny. Ważne jest więc ich unikanie. Dieta wysokobiałkowa, bogata w warzywa i owoce, w przeciwieństwie do węglowodanowej, może działać korzystnie na narząd wzroku (krótkowidza).
